【失必尔语】Sibir Kelegen
(V) 状述关系词组
1. 静词–形容词
екэ томон 很大
екэ арбин 很多
олан ажа 非常满意
олан баяртай 非常愉悦
ажа баярти 十分感谢
гайкамар екэ 出奇地大
тойил тагаламжитай 极度舒适
тойил сандор 极度恐慌
2. 静词–动词
тодо тайилсан 解释得明白
кордон баголгагсан 卸得快
нигта утигсэн 说得详细
тӥбсэ онтасай 睡得安稳
нимбай ужэмбэд 认真地看
эмугур сагодаг 住得靠南
эрчимтэйбэр анамой 用力推
гэлэсубэр пэлигэмуй 小心地走路
3. 静分词–形容词
сэдгимбэд маңгай 难以想象的
куртэмбэд маңгай 难以接受的
мартамбад маңгай 难以忘怀的
аманагамбад маңгай 难以启齿的
эбэдчилэмбэд амар 容易生病的
таргорамбад амар 容易发胖的
киморамбад амар 容易感冒的
урумбэд амар 容易饿的
4. 副分词–动词
1) 一般副分词–动词
шоглашо пасагомой 开玩笑地问
тогоришо ябомой 绕着走
абгад ӥрэсэй 拿来了
гаргад ябосай 走出去了
косойан сагомой 蹲着坐
ябон карамой 走着看
мэдэбэл кэлэ 知道的话就说
дораднаран агорсадаг 一提就来气
2) 代动副分词–动词
гэшу обогаламой 这样堆
гэшу жапамбад 这样捧着
тэгэгэд сэйилмуй 那样雕刻
тэгэшу сэмкинэ 那样猜想
кэгэшу кэлэнэ 没准怎么说
кэгэшу тоглана 没准怎样玩
кэркигэд орчиголад 怎么翻译
кэркигэд ситамбад 怎样烧
5. 副词–形容词
ассо арбин 过多的
тоң дэги 很好的
маси дэги 很好的
нэли дэги 相当好
дэмэй дэги 不太好的
сана дэги 更加好的
сана олан 更多的
ил дэги 还好
6. 副词–动词
ургулжи очидаг 经常去
имагта гулирэдэг 总是发呆
кая когсимбад 有时读
тома сорад 偶尔学
дэмэй мэдэмбэд 不太懂
пара пара яримбад 流利地讲
дог тог эбэдэд 阵阵作痛
балба тадомбад 撕烂
1. 静词–形容词
екэ томон 很大
екэ арбин 很多
олан ажа 非常满意
олан баяртай 非常愉悦
ажа баярти 十分感谢
гайкамар екэ 出奇地大
тойил тагаламжитай 极度舒适
тойил сандор 极度恐慌
2. 静词–动词
тодо тайилсан 解释得明白
кордон баголгагсан 卸得快
нигта утигсэн 说得详细
тӥбсэ онтасай 睡得安稳
нимбай ужэмбэд 认真地看
эмугур сагодаг 住得靠南
эрчимтэйбэр анамой 用力推
гэлэсубэр пэлигэмуй 小心地走路
3. 静分词–形容词
сэдгимбэд маңгай 难以想象的
куртэмбэд маңгай 难以接受的
мартамбад маңгай 难以忘怀的
аманагамбад маңгай 难以启齿的
эбэдчилэмбэд амар 容易生病的
таргорамбад амар 容易发胖的
киморамбад амар 容易感冒的
урумбэд амар 容易饿的
4. 副分词–动词
1) 一般副分词–动词
шоглашо пасагомой 开玩笑地问
тогоришо ябомой 绕着走
абгад ӥрэсэй 拿来了
гаргад ябосай 走出去了
косойан сагомой 蹲着坐
ябон карамой 走着看
мэдэбэл кэлэ 知道的话就说
дораднаран агорсадаг 一提就来气
2) 代动副分词–动词
гэшу обогаламой 这样堆
гэшу жапамбад 这样捧着
тэгэгэд сэйилмуй 那样雕刻
тэгэшу сэмкинэ 那样猜想
кэгэшу кэлэнэ 没准怎么说
кэгэшу тоглана 没准怎样玩
кэркигэд орчиголад 怎么翻译
кэркигэд ситамбад 怎样烧
5. 副词–形容词
ассо арбин 过多的
тоң дэги 很好的
маси дэги 很好的
нэли дэги 相当好
дэмэй дэги 不太好的
сана дэги 更加好的
сана олан 更多的
ил дэги 还好
6. 副词–动词
ургулжи очидаг 经常去
имагта гулирэдэг 总是发呆
кая когсимбад 有时读
тома сорад 偶尔学
дэмэй мэдэмбэд 不太懂
пара пара яримбад 流利地讲
дог тог эбэдэд 阵阵作痛
балба тадомбад 撕烂
(VI) 述补关系词组
1. 动词–辅助动词
1) 动词广义不定式–系动词
тикари гэд 挖掘
кажия гэд 唾弃
дэгэрэмдэ гэд 掠夺
тоси гэд 取得
дэмкэ гэд 争取
таташа гэд 拉扯、拉锯
синда гэд 埋葬
нукубурилэ гэд 填充
2) 动词广义不定式–终动词
мугулэ болай 提水
эути бай 泼（水）
нōко элэй 吮吸
ӥлэдэ кугулэй 舔
кака сэнэй 噎
сия угэй （非）嚼
тэтт монай 穿（外衣）
агакола ёмай 戴（帽子）
3) 动词广义不定式–限定助动词
ужэ асой 不看
балара боласой 不朽
битига баясойсай 没写
кэлэ боласойсай 没说
ōго асойсай 没喝
гэй асой （天）不亮
жаро эсэд 没使用
норда боласой 不会被淋
4) 副分词–体助动词
ӥрэн асай 已经来了
болчишо гарат （饭菜、果实等）熟了的
тарашо очигсан 散去了的
норгашо косора 打湿
чибкадалашо чидат 会弹琴的
тэмишу ядат 很难想象的
эмусшу ужэ 穿上试试
нӥдулэшу абаялий 请过目
нэмэшу уг 给添加
5) 副分词–概称代动词
учушу еет 唱歌跳舞之类的
дэбэшу еет （山泉水）涌出
ӥдэшу ейдэг （做）家常便饭
гӥлэшу ейдэг 祭奠
2. 动词–后置情态副词
косола байтатай 需要浇水
илинда ёсотай 应当保持
бакарадаг байдалтай 似乎喜欢
баркигадаг болалтай 可能在意
мэдэмбэд барогтай 也许知道
оромбад солотай 允许进入
утэлина алабтай 一定要注意
очимой жабалтай 必须去
3. 动词广义不定式–补词
гӥлэ кижагар 仅仅是（成双地）奠酒
ёсоркасой асой 毫不客气
долагара даркаш 越来越暖和
мэдэсэй мэту 好像知道了似的
пэсгэлэ тэри 如果踢的话
кугэтэ жэл 要死了
мокки биси 不拧
тӥки токай 关于跌倒
1. 动词–辅助动词
1) 动词广义不定式–系动词
тикари гэд 挖掘
кажия гэд 唾弃
дэгэрэмдэ гэд 掠夺
тоси гэд 取得
дэмкэ гэд 争取
таташа гэд 拉扯、拉锯
синда гэд 埋葬
нукубурилэ гэд 填充
2) 动词广义不定式–终动词
мугулэ болай 提水
эути бай 泼（水）
нōко элэй 吮吸
ӥлэдэ кугулэй 舔
кака сэнэй 噎
сия угэй （非）嚼
тэтт монай 穿（外衣）
агакола ёмай 戴（帽子）
3) 动词广义不定式–限定助动词
ужэ асой 不看
балара боласой 不朽
битига баясойсай 没写
кэлэ боласойсай 没说
ōго асойсай 没喝
гэй асой （天）不亮
жаро эсэд 没使用
норда боласой 不会被淋
4) 副分词–体助动词
ӥрэн асай 已经来了
болчишо гарат （饭菜、果实等）熟了的
тарашо очигсан 散去了的
норгашо косора 打湿
чибкадалашо чидат 会弹琴的
тэмишу ядат 很难想象的
эмусшу ужэ 穿上试试
нӥдулэшу абаялий 请过目
нэмэшу уг 给添加
5) 副分词–概称代动词
учушу еет 唱歌跳舞之类的
дэбэшу еет （山泉水）涌出
ӥдэшу ейдэг （做）家常便饭
гӥлэшу ейдэг 祭奠
2. 动词–后置情态副词
косола байтатай 需要浇水
илинда ёсотай 应当保持
бакарадаг байдалтай 似乎喜欢
баркигадаг болалтай 可能在意
мэдэмбэд барогтай 也许知道
оромбад солотай 允许进入
утэлина алабтай 一定要注意
очимой жабалтай 必须去
3. 动词广义不定式–补词
гӥлэ кижагар 仅仅是（成双地）奠酒
ёсоркасой асой 毫不客气
долагара даркаш 越来越暖和
мэдэсэй мэту 好像知道了似的
пэсгэлэ тэри 如果踢的话
кугэтэ жэл 要死了
мокки биси 不拧
тӥки токай 关于跌倒
(VII) 同位词组
I) 复指词组
би энэ кӥмун 我这个人
эгукэй каяр 这两个
кэдэ тоңга 哪五个
тада гэму 你们大家
Муңкэ чи бида горба 蒙克、你和我咱们三个
чэриг сōкан 军人、士兵
нэйслэл Карбин 首都河滨
нукэр Анар 朋友阿娜尔
II) 联合词组
1. 一般联合词组
когсири каомбомта 书馆、驿站
Муңкэ она Тагара 蒙克与塔伽萝
Гал Шэкиекис Сибир 嘎腊、室可西斯与失必尔
тоңгалаг дэгикэн 清澈而美丽的
голмин ал окор 长的或短的
экэн колаган 大而红的
ӥдэ ōго 吃喝
ӥниен яри 一边笑一边讲
ужэн бодо 一边看一边想
шоңгон ӥниегэнэ 又哭又笑
ӥрэмбэд мун ӥрэсуед 来或者不来
2. 偏义联合词组（主要出现于一些动词词组中）
сагошо сонос 坐着听
илишо ужэ 站着看
эгэнтэшу гакоша 跪着恳求
ӥниешу дэбэрилчэ 哭着拥抱
кужэшу онта 趴着睡
ӥрэгэд кэлэ 来说了
абгад ябогсан 拿走了
ябогад абчирасай 去拿来了
I) 复指词组
би энэ кӥмун 我这个人
эгукэй каяр 这两个
кэдэ тоңга 哪五个
тада гэму 你们大家
Муңкэ чи бида горба 蒙克、你和我咱们三个
чэриг сōкан 军人、士兵
нэйслэл Карбин 首都河滨
нукэр Анар 朋友阿娜尔
II) 联合词组
1. 一般联合词组
когсири каомбомта 书馆、驿站
Муңкэ она Тагара 蒙克与塔伽萝
Гал Шэкиекис Сибир 嘎腊、室可西斯与失必尔
тоңгалаг дэгикэн 清澈而美丽的
голмин ал окор 长的或短的
экэн колаган 大而红的
ӥдэ ōго 吃喝
ӥниен яри 一边笑一边讲
ужэн бодо 一边看一边想
шоңгон ӥниегэнэ 又哭又笑
ӥрэмбэд мун ӥрэсуед 来或者不来
2. 偏义联合词组（主要出现于一些动词词组中）
сагошо сонос 坐着听
илишо ужэ 站着看
эгэнтэшу гакоша 跪着恳求
ӥниешу дэбэрилчэ 哭着拥抱
кужэшу онта 趴着睡
ӥрэгэд кэлэ 来说了
абгад ябогсан 拿走了
ябогад абчирасай 去拿来了
A.元音：
1.[ɑ][æ]: Aa＝Аа
2.[ə][e]: Ee＝Ээ
3.[ɪ][i]: Ïï＝Ии
4.[i]: Ii＝Ӥӥ
5.[ʊ][œ]: Oo＝Оо
6.[u][y]: Uu＝Уу
7.[ɛː]: ay＝ай
8.[eː]: ey＝эй
9.[ɪː][iː]: ïy＝ий
10.[iː]: iy＝ӥй
11.[œː]: oy＝ой
12.[yː]: uy＝уй
13.[ɔː]: ao＝ао
14.[øː]: eu＝эу
15.[ʊː]: Ōō＝Ōō
16.[uː]: Ūū＝Ӯӯ
B.辅音：
1.[pʰ][w]: Pp＝Пп
2.[b]: Bb＝Бб
3.[s][sʰ][ɕ][ɕʰ]: Ss＝Сс
4.[ʃ][z]: Xx＝Шш
5.[qʰ][h][χ][kʰ][x]: Kk＝Кк
6.[ɢ][ɦ][ʁ][ɡ][ɣ]: Gg＝Гг
7.[tʰ]: Tt＝Тт
8.[d]: Dd＝Дд
9.[tʃʰ][tɕʰ]: Cc＝Чч
10.[dʒ][dʑ]: Jj＝Жж
11.[l][ɬ][ɮ]: Ll＝Лл
12.[m]: Mm＝Мм
13.[n]: Nn＝Нн
14.[j]: Yy＝Йй
15.[r]: Rr＝Рр
16.[ŋ]: Ŋŋ＝Ңң
@晚来三叶草
1.[ɑ][æ]: Aa＝Аа
2.[ə][e]: Ee＝Ээ
3.[ɪ][i]: Ïï＝Ии
4.[i]: Ii＝Ӥӥ
5.[ʊ][œ]: Oo＝Оо
6.[u][y]: Uu＝Уу
7.[ɛː]: ay＝ай
8.[eː]: ey＝эй
9.[ɪː][iː]: ïy＝ий
10.[iː]: iy＝ӥй
11.[œː]: oy＝ой
12.[yː]: uy＝уй
13.[ɔː]: ao＝ао
14.[øː]: eu＝эу
15.[ʊː]: Ōō＝Ōō
16.[uː]: Ūū＝Ӯӯ
B.辅音：
1.[pʰ][w]: Pp＝Пп
2.[b]: Bb＝Бб
3.[s][sʰ][ɕ][ɕʰ]: Ss＝Сс
4.[ʃ][z]: Xx＝Шш
5.[qʰ][h][χ][kʰ][x]: Kk＝Кк
6.[ɢ][ɦ][ʁ][ɡ][ɣ]: Gg＝Гг
7.[tʰ]: Tt＝Тт
8.[d]: Dd＝Дд
9.[tʃʰ][tɕʰ]: Cc＝Чч
10.[dʒ][dʑ]: Jj＝Жж
11.[l][ɬ][ɮ]: Ll＝Лл
12.[m]: Mm＝Мм
13.[n]: Nn＝Нн
14.[j]: Yy＝Йй
15.[r]: Rr＝Рр
16.[ŋ]: Ŋŋ＝Ңң
@晚来三叶草